De Wet bevordering integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur (Bibob) is in het leven geroepen om, kort gezegd, te voorkomen dat criminele organisaties gebruikmaken van overheidsopdrachten (en dus aanbestedingen), vergunningen en subsidies. Met een vergunning voor bijvoorbeeld een horecagelegenheid, was het mogelijk om zwart geld wit te wassen. Door de invoering van de Wet Bibob konden niet langer alleen politie en Openbaar Ministerie een vuist maken tegen criminele gedrag, maar ook bestuursorganen.
Het mechanisme werkt als volgt. Het bureau BIBOB (onderdeel van het ministerie van Justitie en Veiligheid) doet op verzoek van een bestuursorgaan onderzoek naar de vraag of een vergunning, overheidsopdracht of subsidie mogelijk misbruikt wordt voor criminele activiteiten. Het advies dat na dit onderzoek wordt afgegeven, wordt door het bestuursorgaan gebruikt bij het te nemen besluit omtrent de subsidie, vergunning of overheidsopdracht.
Uitbreiding
Per 1 augustus mogen overheden hun toetsing uitbreiden. Zo mag bij Bibob-toetsing worden gekeken naar justitiële antecedenten van de personen die achter de schermen aan de touwtjes trekken. Het zal geen verbazing wekken dat dit niet altijd de personen zijn die de aanvraag van bijvoorbeeld een vergunning indienen. Op deze manier willen de ministers het gebruik van stromannen en katvangers terugdringen.
Daarnaast was toetsing voorheen beperkt tot de sectoren milieu, bouw en ICT. Vanaf 1 augustus vervalt deze beperking en kunnen alle overheidsopdrachten worden getoetst. Inderdaad, dat is een forse uitbreiding van de reikwijdte van het instrument en van groot belang voor de aanbestedingspraktijk. Bij elk type aanbesteding kan nu immers de vraag worden gesteld of een Bibob onderzoek wenselijk is. Het accent zal daarbij mogelijk vooral blijven liggen op de drie genoemde sectoren, maar ook daarbuiten behoort een onderzoek vanaf nu tot de mogelijkheden.
De volgende wijzigingen worden eveneens doorgevoerd:
- De mogelijke betrokkenheid bij strafrechtelijke veroordeling is niet langer de enige maatstaf. Het kan vanaf 1 augustus ook gaan om onherroepelijke strafbeschikkingen, voldane transacties, bestuurlijke boetes.
- Ook zaken waarin het OM heeft afgezien van verdere vervolging kunnen bij de beoordeling worden meegewogen.
- Indien het Landelijk Bureau Bibob (LBB) een verzoek tot aanvullende informatie indient en betrokkene weigert deze te leveren, zal dit worden aangemerkt als een ernstig gevaar.
- Bestuursorganen mogen meer eigen onderzoek doen.
- Bestuursorganen krijgen toegang tot meer justitiële gegevens, waaronder gegevens over eventuele derden.
Conclusie
Beide ministers zijn duidelijk van plan om onder- en bovenwereld nog strikter van elkaar te scheiden, met een forse uitbreiding van de mogelijkheden en bevoegdheden tot gevolg. Bovendien volgt komend jaar nog een wetsvoorstel voor wijziging van de Wet Bibob, die de uitwisseling van gegevens tussen het LBB en bestuursorganen verder uitbreidt. Ons advies aan aanbestedende diensten is dan ook om bij elke aanbesteding kritisch te beoordelen of toetsing aan de hand van deze wet mogelijk voordelen biedt. De sector is immers niet langer beperkt tot bouw, ICT en milieu.
