Inleiding
Social Return on Investment (SROI) is een onderwerp dat in veel aanbestedingen terugkomt. Eén van de zaken die SROI complex maakt is hoe claims van inschrijvers moeten worden geïnterpreteerd door aanbestedende diensten. Kunnen deze voor waar worden aangenomen, of hebben aanbesteders de plicht om de haalbaarheid van opgegeven percentages te onderzoeken? En moet aan de SROI-verplichting worden voldaan binnen de opdracht zelf?
De casus
In een onlangs gepubliceerd advies van de Commissie van Aanbestedingsexperts (hierna: de Commissie) zijn handvatten geboden voor het staven van SROI-claims van inschrijvende partijen. In deze zaak stond een aanbesteding voor onderhoud van riolering centraal. Eén van de subgunningscriteria had betrekking op het SROI-percentage. Dit subgunningscriterium was qua weging goed voor 20% van het criterium kwaliteit.
Door de klager werd aangevoerd dat het SROI-percentage van de winnende partij, te weten 32%, buitengewoon hoog was vergeleken met het branchegemiddelde van 5%. De klacht ziet erop toe dat de aanbestedende dienst in dit geval niet genoeg had gedaan om te onderzoeken of het percentage van 32% inderdaad kon worden waargemaakt.
Onderzoeksplicht
De Commissie legt een en ander als volgt uit. Indien een andere inschrijver twijfelt aan de claims van de winnende partij, dient de aanbesteder hier onderzoek naar te doen. Volgens de Commissie voldeed de aanbesteder bij deze aanbesteding niet aan haar onderzoeksplicht die voortvloeit uit artikel 2.113a lid 2 Aw 2012.
Zij beveelt dan ook aan om voldoende onderzoek te doen naar claims met betrekking tot SROI. Daarnaast is het volgens de Commissie goed om SROI-percentages te maximeren en beveelt de Commissie aan om een controlemechanisme en een boetebepaling op te nemen voor het geval de leverancier niet aan haar verplichtingen kan voldoen. Hierbij merken wij op dat de aanbesteder had voorzien in een boeteclausule welke van toepassing werd verklaard als niet aan de SROI-verplichting werd voldaan.
SROI binnen reikwijdte raamovereenkomst?
Vervolgens doet de Commissie een interessante uitspraak. Uitvoer van de SROI-verplichting zou namelijk binnen de reikwijdte van de (raam)overeenkomst moeten vallen. Dit klopt, omdat SROI in dit geval onderdeel is van de criteria en bijvoorbeeld niet is opgenomen als eis. Overigens stipt de Commissie terecht een uitspraak van de rechtbank die wij eerder behandelden aan. Hier ging de rechter er juist mee akkoord dat aan de SROI verplichting werd voldaan buiten de onderhavige opdracht.
Uitspraak
De Commissie biedt inderdaad handvatten voor aanbestedende diensten voor het omgaan met SROI. Helaas onthoudt zij zich hierbij van een advies in het kader van de zaak, omdat zij op grond van het aangevoerde niet kan beoordelen of de aanbesteder de winnende inschrijver had moeten uitsluiten van verdere deelname aan de aanbesteding.
Conclusie
We kunnen ons niet vinden in het advies van de Commissie om SROI-percentages te maximeren. Juist met een goede onderbouwing moet het ook mogelijk zijn om hogere SROI-percentages waar te maken in de praktijk. Een maximumpercentage remt dit mogelijk af en spoort marktpartijen minder aan om out of the box te denken en met écht innovatieve oplossingen te komen.
Overheidsinkopen gebruiken om kansen om de arbeidsmarkt te creëren is juist in de tijd waarbij door de coronamaatregelen hun baan verliezen een uitstekende mogelijkheid. We zien in toenemende mate inkoop afdelingen er voor kiezen om in hun aanbesteding ruim aandacht te besteden voor circulariteit, energieneutraliteit en social return. Het advies waarin de commissie van aanbestedingsexperts zou in onze ogen ten onrechte hier een rem op zetten.
Over de andere adviezen van de Commissie zijn we positiever. Zo is het inderdaad raadzaam om reeds in de inschrijvingsfase aandacht te laten besteden aan de uitvoer van SROI-verplichtingen. Dit is echter vooral nuttig op het moment dat SROI deel uitmaakt van de gunningsmethodiek en niet enkel als eis wordt gesteld. Desalniettemin is het raadzaam om het voor wat betreft invulling van SROI niet aan te laten komen op de verificatiefase. Bovendien merkt de Commissie terecht op dat SROI binnen de reikwijdte van de opdracht dient te worden ingevuld als het onderdeel is van de gunningscriteria.
