De afgelopen jaren heeft de bouwsector te maken gehad met (extreme) prijsstijgingen. Deze prijsstijgingen zijn door verschillende factoren veroorzaakt, waaronder de Oekraïne-oorlog en de Coronapandemie. Op dit moment zijn prijsstijgingen aan de orde door de diverse internationale spanningen.
§ 47 UAV 2012 geeft aannemers de mogelijkheid om aanzienlijke kostenstijgingen door te berekenen aan de opdrachtgever. Voor een succesvolle toepassing van § 47 moet aan de volgende drie eisen worden voldaan:
- de omstandigheden zijn van dien aard dat bij de totstandkoming van de overeenkomst geen rekening behoefde te worden gehouden met de kans dat zij zich zouden voordoen;
- de omstandigheden kunnen niet aan de aannemer worden toegerekend;
- er is sprake van aanzienlijke verhoging van de kosten van het werk (aanzienlijkheidsvereiste).
Dat de toepassing van § 47 UAV 2012 zelf ook voor discussie zorgt, blijkt uit een recente uitspraak in hoger beroep van de Raad van Arbitrage in Bouwgeschillen (RvA). In deze zaak maakt de onderaannemer aanspraak op een bedrag in verband met de houtprijsstijgingen. Arbiters laten zich uit over de toepassing van § 47 UAV 2012.
De zaak in het kort
Tussen een hoofdaannemer en onderaannemer is een geschil ontstaan over de afrekening van de fabricage en levering van prefab (HSB) wandelementen voor een nieuwbouwproject. De aanneemsom van het project bedroeg € 569.000,00 exclusief btw. De onderaannemer heeft een bedrag van € 59.674,00 exclusief btw voor houtprijsstijgingen bij de hoofdaannemer in rekening gebracht.
Volgens de hoofdaannemer hebben arbiters in eerste aanleg § 47 UAV 2012 onjuist toegepast.
Oordeel van de arbiters
- Vuistregel: Aanzienlijkheidsvereiste blijft 5%
Arbiters overwegen dat sprake is van een aanzienlijke kostenstijging indien de kostenstijging meer bedraagt dan 5% van de aanneemsom. Deze lijn is in overeenstemming met eerdere jurisprudentie van de RvA.
- Eerder schikkingsvoorstel niet relevant
Dat de hoofdaannemer een bedrag van € 50.000,00 had aangeboden in het kader van een alomvattend schikkingsvoorstel, is niet relevant voor de bepaling van de hoogte van de vergoeding voor prijsstijgingen.
- Ondernemersrisico van 20%
Arbiters gaan ook in hoger beroep uit van een ondernemersrisico van 20%. De prijsstijging die hieronder valt, wordt niet meegenomen in de berekening van de kostenverhoging.
- Nieuwe methode aanzienlijkheidstoets: toetsing per categorie
Daarna beoordelen arbiters per categorie of sprake is van een prijsstijging van meer dan 5% in relatie tot het betreffende deel van de aanneemsom. Is dat het geval, dan heeft de aannemer recht op bijbetaling van het gehele bedrag, en niet alleen het meerdere boven de 5%.
Conclusie
Het uitgangspunt is en blijft dat onder andere sprake is van een aanzienlijke kostenstijging, indien de prijsstijging van meer dan 5% van de aanneemsom bedraagt.
De toepassing van het ondernemersrisico is ook niet nieuw. Hoeveel ondernemersrisico wordt meegenomen is onder meer afhankelijk van de professionaliteit en kennis van de aannemer in het specifieke geval. Als de aannemer zeer bekend is met het inkopen van de materialen, dan kan men ervan uitgaan dat er een ondernemersrisico van 20%. Dit percentage kan echter ook lager zijn.
Wat wel nieuw is, is de methode waarmee wordt berekend of voldaan is het aanzienlijkheidsvereiste van 5%: per categorie moet worden gekeken naar de prijsstijging en het betreffende onderdeel van de aanneemsom. Er wordt met deze methode sneller voldaan aan het aanzienlijkheidsvereiste dan een vergelijking met de totale aanneemsom. De aannemer zal dus vanwege deze nieuwe methode eerder aanspraak kunnen maken op een vergoeding van de prijsstijgingen. Dit neemt niet weg dat een aannemer wel eerst de nodige obstakels van § 47 moet overwinnen.
Wat te doen als opdrachtgever?
De uitspraak van de RvA biedt waardevolle en concrete handvatten hoe partijen onderling tot een evenwichtige oplossing te kunnen komen in situaties waarin er sprake is van extreme prijsstijgingen. Het geeft partijen dan ook de mogelijkheid om de genoemde stappen zelfstandig toe te passen en samen een werkbare oplossing te vinden. Wel vereist dit duidelijke communicatie over de kosten van de materialen. Het is daarbij van belang dat er in de kostenspecificaties per categorie overzichtelijke en gespecificeerde posten worden opgenomen.
